Leerplanontwikkeling en de kwaliteit van de lichamelijke opvoeding waren gedurende lange tijd de persoonlijke verantwoordelijkheid van de individuele leraren LO. Natuurlijk werd er door de professionals wel over gediscussieerd en waren er ook door experts geschreven richtlijnen of stelsels voor de inhoud van de lichamelijke opvoeding, maar echte voorschriften waren er niet.
In de jaren vijftig van de vorige eeuw groeide het gevoel dat doelen, inhouden en werkwijzen van docent tot docent sterk verschilden en dat dit niet in het belang was van de LO. Een en ander leidde in 1959 voor het eerst tot de publicatie van een landelijk leerplandocument, het
Basisleerplan lichamelijke oefening voor het algemeen vormend onderwijs (of kortweg
Basisleerplan). Dit leerplan was een initiatief van de Vereniging van
Leraren en Onderwijzers in de Lichamelijke Oefening en werd opgesteld door een commissie onder voorzitterschap van Klaas Rijsdorp en met
Piet Alkema
als secretaris. Het Basisleerplan was tot rond 1980 hét leerplan in Nederland. Het
werd er wat later min of meer uit afgeleid.
Een volgende stap in de landelijk gecoördineerde leerplanontwikkeling werd begin jaren zestig gezet. Met de invoering van de Mammoetwet kwam er behoefte aan 'longitudinale leerstofontwikkeling' om de doorstroming tussen verschillende onderwijstypen gemakkelijker te maken. Daartoe werden Commissies Modernisering Leerplan (CML) ingericht, uiteindelijk ook voor Lichamelijke Opvoeding. Deze CML's waren de voorloper van de in 1975 opgerichte Stichting voor Leerplanontwikkeling (SLO). De , onder voorzitterschap van
Klaas Rijsdorp
en met
Mike Schouten
als secretaris, adviseerde over tal van onderwerpen. In
Leerplan in beweging, een serie eindrapporten, is een wending te zien naar een duidelijkere relatie tussen doelen, inhouden en werkwijze van de lichamelijke opvoeding, onder andere in een
Proeve van model inrichting leerplan.
Na oprichting van de SLO werden de CML's in 1977 opgeheven en werden er Adviescommissies Leerplanontwikkeling ingesteld. Voor de lichamelijke opvoeding de ACLO LO. Deze adviescommissies werden ingesteld om de invloed vanuit de praktijk op landelijke leerplanontwikkeling te garanderen. Later werd hiervoor bij de SLO de afdeling opgericht.
Leerplanontwikkeling was echter nog steeds vooral een zaak van individuele docenten. Uiteraard werden er gedaan voor de gewenste inhoud van leerplannen en voor de aanpak van het onderwijs.
Vanaf begin jaren tachtig waren er bij de SLO ook . Na wat vingeroefeningen met voorbeelden voor onderdelen van een vakwerkplan LO werd SLO een factor van betekenis in de vakwereld (zie de literatuur op deze pagina) met voor het basisonderwijs en de bronnenboekenserie
Bewegingsonderwijs voor het basisonderwijs en de praktijkreeks
Bewegingsonderwijs 12-16 als praktische uitwerking van Bewegingsonderwijs op Maat, dat een bepalende kijk gaf op het bewegingsonderwijs bij de vernieuwing van de onderbouw van het voortgezet onderwijs met de komst van de basisvorming in 1993. Bouwstenen voor het vakwerkplan gaf de SLO via onder andere vakwerkplanvoorbeelden. In het hele proces van leerplan- en werkplanontwikkeling speelden
Chris Mooij
en
Chris Hazelebach
een belangrijke rol.
Met die introductie van eindtermen en later
kerndoelen
voor lichamelijke opvoeding trachtte de overheid meer sturing aan te brengen in datgene dat er op school geleerd moest worden. Maar in de loop der jaren, met elke volgende globalisering van kerndoelen en eindtermen, werd die sturing telkens minder. Het gevoel van vóór 1959, dat doelen en inhouden van de lichamelijke opvoeding van school tot school en van docent tot docent te veel uiteen liepen, bleef. Voor de herkenbaarheid en positie van LO geen goede zaak.
Om die reden ontstond vanuit de KVLO het initiatief om een zogenaamd
te doen ontwikkelen. In deze publicatie werd een overzicht gegeven van leerlijnen die het programma voor het basisonderwijs moeten vormen. Die leerlijnen worden verder uitgewerkt in kernactiviteiten en de verschillende deelnameniveaus van leerlingen. Het basisdocument geeft daarmee de bouwstenen voor een kwalitatief goed programma bewegingsonderwijs en werd door de hoge acceptatiegraad ervan voor docenten en opleidingen een sterk bepalend werk voor het bewegingsonderwijs in het basisonderwijs. In 2007 volgde een
, in 2009 gevolgd door de publicatie
Bewegingsonderwijs aan ZML en in 2011 door
Bewegingsonderwijs op cluster 4-scholen.
Eind 2011 is de nota
Human movement and sports in 2028 verschenen, een toekomstverkenning voor het vak. De door een gezamenlijke
(SLO, KVLO en de ALO's). samengestelde nota kan een kompas zijn voor de ontwikkeling in de komende jaren.
Suggesties voor doorstuderen
- Brouwer, B. (red.), Brinke, G. ten, Houthoff, D., Massink, M., Mooij, C., Mossel, G. van, Swinkels, E., Stegeman, H. en Zonnenberg, A. (2007). Basisdocument bewegingsonderwijs voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Zeist: Jan Luiting Fonds, 238 p.
- Faber, K. (1989/2001). Bewegingsonderwijs op maat. Baarn: HB uitgevers/SLO, 256 p.
- Kugel, J. (1970). Inleiding in de geschiedenis van de gymnastiek. Utrecht: Uitgeverij Elinkwijk, 146 p.
- Mooij, C., Berkel, M. van, Consten, A., Danes, H., Geleijnse, J., Greft, M. van, Hazelebach, C., Koekoek, J., Pieters, L. en Tjalsma,W. (1994/2011). Basisdocument bewegingsonderwijs voor het basisonderwijs. Zeist: Jan Luiting Fonds, 432 p.
- Stegeman, H. (2000). Belang van bewegingsonderwijs. Over legitimatie en algemene doelstellingen van het schoolvak lichamelijke opvoeding. Zeist: Jan Luiting Fonds.
Literatuurverwijzingen
Externe link
Auteur: Berend Brouwer en Chris Mooij (versies 2012 en 2019)
Wat is een leerlijn in het bewegingsonderwijs?
