Karel Hendrik van Schagen werd geboren in Groningen op 8 mei 1894 en volgde daar lager en middelbaar onderwijs. Tussen 1910 en 1913 was Karel een gerenommeerde wedstrijdzwemmer. Als lid van de Utrechtse Zwem Club behaalde hij menige prijs bij de zogenaamde ‘’. In juli 1913 behaalde hij in Utrecht de middelbare akte Lichamelijke Oefening (MO-P).
Eerste inspecteur
l.o. in gemeentelijke dienst (1926-1943)
Na enkele jaren militaire dienst (1914-1917) werd Van Schagen in 1917 door de toenmalige rector C.P. Gunning benoemd als leraar l.o. aan het Amsterdams Lyceum. In die tijd nam Van Schagen ook al deel aan gemeentelijke activiteiten op het gebied van jeugdwerk. Tot 1923 was hij tevens enkele jaren als docent verbonden aan het .
Al op 32-jarige leeftijd (1926) werd Van Schagen benoemd tot van de gemeente Amsterdam. In die functie realiseerde hij gedurende zeventien jaar verbetering van de accommodaties en een toename van het aantal scholen met uren l.o. in het onderwijs. In dezelfde periode bekroonde Van Schagen zijn eigen ontwikkeling met een cum laude (1933) aan de Sorbonne in Parijs.
Mede-oprichter, onder-directeur, docent en rector van de ALO-Amsterdam
In 1924 was Van Schagen, samen met C.P. Gunning en H.L.F.J. Deelen, de drijvende kracht bij het initiatief tot oprichting van de ‘Nederlandsche Vereeniging tot Inrichting van een Wetenschappelijk Centrum voor Lichamelijke Opvoeding’. Het belangrijkste doel van de vereniging werd gerealiseerd in 1925 met het oprichten van de
academie voor lichamelijke opvoeding in Amsterdam
. Omdat de beoogd rector, G.J. Nieuwenhuis nog in Nederlands-Indië was, werd Van Schagen tijdelijk onder-directeur.
Aan de ALO vervulde Van Schagen . Daarnaast was hij actief in de
AGOV
.
Tijdens de
Tweede Wereldoorlog
voorzag van Schagen, inmiddels lid van het Rijkscollege voor de Lichamelijke Opvoeding, in het rectoraat toen rector
Karl Gaulhofer
in 1941 plotseling overleed. Tegen de wens van de bezetter werd Van Schagen per 1 september 1943 benoemd als rector en hield twaalf dagen later zijn
inaugurale rede. Hij bleef rector tot zijn pensionering in mei 1959.
Bezield en standvastig streven naar verbetering van kwaliteit en een wetenschappelijke basis
Gedurende heel zijn carrière stonden bij Van Schagen twee zaken centraal: de kwaliteit van de opleiding en de oriëntering op wetenschappelijk gebied. Samen met de andere oprichters van de ALO streefde hij voortdurend naar kwaliteitsverbeteringen. Zijn ambities in dezen werden zichtbaar in de invoering van een dagopleiding en van de naam ‘Academie’, strengere vooropleidingseisen om toegelaten te kunnen worden, uitbreiding van de omvang en diepgang van de opleiding alsmede invoering van algemene vakken voor een brede algemene vorming. Veel van zijn initiatieven vonden navolging op andere opleidingsinstituten.
De benoeming in 1932 van prof. dr. Karl Gaulhofer tot rector moet gezien worden in zijn streven naar een universitaire status, en wellicht een
centraal opleidingsinstituut, en niet alleen vanwege de toenmalige populariteit van de Oostenrijkse school.
Op initiatief van Van Schagen en Gaulhofer startte de ALO-Amsterdam in het najaar van 1932 een . Met deze wetenschappelijke vervolgopleiding wilden zij een brug slaan naar het universitair onderwijs. Daartoe werden aan de ALO ook hoog gekwalificeerde wetenschappers als docent benoemd, zoals de hoogleraren W.
Bladergroen
, L. van der Horst, F.
Buytendijk
en M. Woerdeman. Daarnaast werden bekende personen als docent benoemd zoals J.M.J.
Korpershoek
, J. en W.P.
Hubert van Bleijenburgh
.
Als rector zette Van Schagen het ingezette kwaliteitsbeleid voort. Zo verlengde hij in 1946 de 3-jarige opleiding naar vier jaar, voerde een soort kandidaatsexamen in (aan het einde van het 3e jaar) om toegelaten te kunnen worden voor het staatsexamen en intensiveerde hij de .
Auteur en regisserend redacteur
Van Schagen stimuleerde zijn omgeving tot publicaties een gaf daarin zelf het voorbeeld. Gedurende veertig jaar hield hij vele lezingen. Hij schreef tientallen artikelen. Een aantal daarvan in buitenlandse tijdschriften maar de meeste in De Lichamelijke Opvoeding (vanaf 1920) en
Richting. In laatstgenoemd orgaan zat hij vanaf de oprichting in 1946 tot 1950 in de redactie.
Met zijn uitgebreide netwerk en zijn vermogen deskundigen samen te brengen was Van Schagen ook een ideale eindredacteur. In die hoedanigheid heeft hij ook enkele veel gelezen, en vaak geciteerde,
standaardwerken op zijn naam staan.
Van Schagen was erelid van de AGOV en voor zijn bijzondere verdiensten ontving hij hoge onderscheidingen. Hij was ridder in de orde van Oranje Nassau (1948) en werd bij zijn afscheid als rector in 1959 bevorderd tot officier. Voor het leggen en invullen van de contacten met de universitaire studie in de lichamelijke opvoeding in België werd hij in 1960 benoemd tot Officier in de Kroonorde van België.
Van Schagen overleed op 24 januari 1972 in zijn woonplaats Laren.
Literatuurverwijzingen
- ALO-Amsterdam (1943). Installatie van Dr. K.H. van Schagen als rector der Academie voor Lichamelijke Opvoeding op 13 september 1943. Amsterdam: Portielje, 11 p.
- Archief ALO-Amsterdam:
- Jaarverslagen 1926-1959 van de Nederlandse Vereniging tot inrichting van een wetenschappelijk centrum voor Lichamelijke Opvoeding;
- Personeelskaarten (W.J. Bladergroen, A. de Froe, J.M.J. Korpershoek, K.H. van Schagen, J. Wils).
- Deelen, H.L.F. en Schagen, K.H. van (1925). De academie voor lichamelijke opvoeding. S.l.: s.n. 36p.
- Kaandorp, F. (2013). We hebben Gym. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam, 92 p.
- Koops, M. e.a. (2000): Academie voor Lichamelijke Opvoeding 1925-2000, jubileumuitgave ter gelegenheid van 75 jaar ALO. Amsterdam: Hogeschool van Amsterdam / Academie voor Lichamelijke Opvoeding, 162 p.
- Korpershoek, J.M.J. (1959). De verdiensten van Dr. K.H. van Schagen voor ons vak. Lichamelijke Opvoeding, 47e, p. 275-279.
- Kuyper, S. (1972). In memoriam Dr. K.H. van Schagen. Lichamelijke Opvoeding, 60e, p. 82-83.
- Schagen, K.H., Kuyper, S. en Alkema, P.R. (1965). 40 jaar Academie voor Lichamelijke Opvoeding te Amsterdam. Amsterdam, s.n., 116 p.
Auteurs: Jan Jiskoot en Kees van Tilborg
Enkele beelden van Karel van Schagen (± 1955). Bron: ALO-Amsterdam.
